بحران یارانه پنهان، از نیجریه تا ایران / بنزین چگونه سهم آموزش و بهداشت را می‌بلعد؟

 پایگاه خبری شاخص بازار: بسیاری از اقتصاددانان معتقدند که یارانه‌های پنهان حامل‌های انرژی در بلندمدت یک بحران تمام عیار برای کشور به همراه خواهند داشت. بسیاری دیگر نیز بر این باورند که در حال حاضر بخش انرژی کشور در حال تجربه یک بحران است که ریشه در یارانه‌های بالای حامل‌های انرژی دارد. از بین رفتن منابع مالی بسیار، پایین بودن بهره‌وری انرژی، عدم تمایل به سرمایه‌گذاری در بخش تکنولوژی، مصرف بالا، آلودگی و عواقب ناشی از آن، بخشی از آثار یارانه‌های پنهان حامل‌های انرژی هستند.
در حال حاضر پیشنهادهای مختلفی برای حل این بحران مطرح است. برخی از تحلیلگران شوک درمانی و آزادسازی یکباره قیمت را پیشنهاد می‌کنند. گروهی دیگر، تعدیل قیمتی به همراه افزایش یارانه نقدی را سیاستی مناسب می‌دانند تا عواقب ناشی از آزادسازی کنترل شود. از سوی دیگر، برخی از تحلیلگران معتقدند که این افزایش قیمت باید به صورت پله‌ای باشد و گروهی دیگر نیز بر این باورند که پیش از سیاست‌های قیمتی نیاز است تا از روش‌هایی مانند اقتصاد رفتاری استفاده شود تا اصلاحات مورد نظر راحت‌تر انجام پذیرد.
برای عبور از این بحران نیاز است تا کارشناسان تجربیات سایر کشورها را نیز در نظر بگیرند. بررسی تجربیات این کشورها کمک می‌کند تا سیاست‌گذاران اصلاحات بهینه‌تری را برنامه‌ریزی و در نهایت اجرا کنند. یکی از این کشورها نیجریه است که در طی سالیان طولانی با بحران در بخش انرژی دست و پنجه نرم کرده است که این مسئله نیز همانند ایران ریشه در یارانه‌های پنهان حامل‌های انرژی دارد. حال فرایند اصلاح این یارانه‌ها تبدیل به کابوسی برای این کشور شده که نه راهی برای برگشت به نظام پیشین خود در حوزه انرژی دارد و نه توانی برای پیشبرد اصلاحات انجام شده دارد. دلیل آن بالا بودن حجم یارانه‌ها و دوام طولانی آن در این کشور است.

بحران سوخت در نیجریه، درسی مهم برای ایران
مجله اکونومیست بیان می‌کند که یک دولت خردمند، دولتی است که منابع نفتی خود را تبدیل به سرمایه انسانی کند. سرمایه‌گذاری این منابع در بهداشت، آموزش، زیرساخت و خدمات عمومی بهینه‌تر روشی شناخته‌شده و آزموده شده است که توسط بسیاری از کشورهای دنیا که منابع طبیعی فراوان دارند در حال استفاده می‌باشد. حتی در صورتی که عواقب بیماری هلندی را نادیده بگیریم، زمانی که دوران نفت تمام شود و منابع نفتی دیگر در دنیا طرفداری نداشته باشند، این مردم سالم و آموزش دیده هستند که می‌توانند رشد و شکوفایی یک کشور را رقم بزنند. سرمایه‌گذاری‌های صحیح انجام شده در دوران نفت، در زمان دنیای پس از نفت به کمک کشورها خواهد آمد. اگرچه نتیجه‌های این سرمایه‌گذاری‌ها در حال حاضر در کشورهایی مانند نروژ قابل مشاهده است. حتی در زمانی که هنوز نفت دوران پرطرفداری را سپری می‌کند.
با این حال نیجریه مسیری مانند نروژ را سپری نکرد. این کشور منابع سرشار خود را به جای سرمایه‌گذاری صحیح، صرف یارانه‌های پنهان حامل‌های انرژی و اعطای سوخت ارزان به مردم کرد. طبق داده‌های اکونومیست، تقریبا نیمی از درآمدهای نفتی دولت در این کشور، صرف اعطای یارانه پنهان سوخت شده است. همچنین این مبلغ معادل 4 برابر بودجه بهداشت در این کشور می‌باشد. 
اگرچه در دهه‌های گذشته تلاش‌های مختلفی برای حذف یارانه‌های سوخت در نیجریه انجام شده است، با این حال، تاکنون دولت‌ها نتوانسته‌اند برنامه موفقی برای خلاص شدن از دست این بیماری اجرا کنند. اگرچه ریاست جمهوری این کشور در سال گذشته در مراسم تحلیف خود اعلام کرد که دوران یارانه‌های سوخت به پایان رسیده است، با این حال یارانه‌ها همچنان گریبان‌گیر این کشور هستند و در شکلی غیر شفاف باقی مانده‌اند. اوضاع به نحوی وخیم شده است که شرکت دولتی نفت نیجریه نفت خام را با بنزین پالایش شده کشورهای دیگر مبادله کرده و آن را به قیمتی پایین‌تر از بازار در اختیار رانندگان قرار می‌دهد. این مسئله باعث می‌شود تا دولت زیان هنگفتی را تجربه کند که به درآمدهای از دست رفته ناشی از فروش نفت مربوط می‌شود و در نهایت دولت قادر به انجام وظایف اصلی خود در حوزه امنیت، آموزش و بهداشت نخواهد بود.