پایگاه خبری شاخص بازار: سال 1403، سال سخت و پُرخبری بود. سقوط بالگرد هشتمین رئیس‌جمهور ایران و همچنین شهادت دبیرکل حزب الله لبنان، ملتِ ایران را داغدار کرد. اما ما در جمهوری اسلامی ایران روزهای سخت‌تر از این را پشت سر گذاشته‌ایم و با اقتدار توانسته‌ایم از بحران‌ها عبور کنیم. هرچند سید ابراهیم رئیسی نتوانست دوره چهارساله خود را در قوه مجریه به پایان برساند، اما در تیرماه سال گذشته فردی از سوی ملت به عنوان نهمین رئیس جمهور اسلامی ایران برگزیده شد که از همان ابتدای ورود به کارزار انتخابات صداقت و انصاف و عدالت را در پیش گرفت و با ولی نعمتان انقلاب صادقانه سخن گفت. مسعود پزشکیان وعده و شعاری نداد که نتواند عمل کند و فهرستی از برنامه‌ها را برای کسب رای با مردم ایرانِ زمین در میان نگذاشت، از اهمیت برنامه هفتم توسعه و سند چشم انداز 20 ساله سخن گفت و تاکید داشت اگر بتوانیم همین برنامه را به نحو مطلوب انجام دهیم، دیگر نیازی به برنامه و شعارهای انتخاباتی جدید نداریم.
پزشکیان و سیاست‌خارجی دولت در ریل «عزت، حکمت و مصلحت»
وقتی در مناظره تلویزیونی به همراه رقبایش حضور یافت در پاسخ به سوال مجری که از او پرسید برنامه دولتِ شما در حوزه سیاست خارجی چیست؟، گفت: «براساس سیاست‌های کلی که همان «عزت، حکمت، مصلحت» است جلو خواهیم رفت و اگر در داخل باز دعواها را ادامه دهیم فقط به جان هم خواهیم افتاد از این رو باید همگرایی و انسجام داخلی شکل بگیرد. دست از اختلافات برداریم و بعد از آن بپذیریم مصلحت ما این است که بتوانیم با دنیا گفت‌وگو کنیم و سهم خود را بگیریم»
او خط اصلی دولتش درصورت پیروزی در انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری را ترسیم کرد و یاران سیاسی‌اش نیز با شرکت در برنامه‌ها و میتینگ‌های انتخاباتی به واکاوی دیدگاه‌ها و نظرات «طبیب سیاستمدار» در عرصه سیاست خارجی می‌پرداختند. در همین راستا «فیاض زاهد» نماینده ستاد انتخاباتی پزشکیان، در زمان تبلیغات در رادیو گفت‌وگو حاضر شد و به ضرورت همراهی دیپلماسی و میدان اشاره کرد و گفت: میدان می‌تواند ابزار موثری باشد ولی باید در راستای یک سیاست عمومی ملی باشد. البته از نظر اجرا هم باید تابع فرماندهی مشخص باشد.
به هرحال باید پذیرفت جهان در دوره گذار به سر می‌برد و کشور مستقل و بزرگی مثل ایران امکان احراز جایگاه بلندی در عرصه جهانی را دارد به شرط آنکه:
1- سیاست خارجی برای ایران آورده داشته باشد.
2- از دوگانه‌سازی‌ها در سیاست خارجی پرهیز شود.
3- سیاست خارجی چند سویه و نه یک بعدی دنبال و پیگیری شود.
یکسال با پزشکیان؛ 3 برگ‌برنده رئیس‌جمهور در سیاست‌خارجی
سرانجام 15 تیرماه 1403 فرا رسید و بعد از یک انتخابات رقابتی و نفس‌گیر «مسعود پزشکیان» در مرحله دوم، منتخب مردم شد و در 7 مردادماه با دریافت حکم تنفیذ از سوی رهبر معظم انقلاب رسما ردای ریاست جمهوری را برتن کرد. اکنون یکسال از پیروزی رئیس‌جمهور پزشکیان گذشته است. اگرچه سن استقرار دولت او کمتر از یک سال است اما می‌توان در این مدت، کارنامه دولت او را با متر مطالبات مردم و فوریت‌های کشور به‌گونه نسبی سنجه کرد.
یکی از مهمترین اقدامات منتخب مردم در دوره «پسا انتخابات» تشریح سیاست خارجی دولت چهاردهم بود. منادی وفاق در مقاله‌ای با عنوان «پیام من به جهان جدید» که به زبان انگلیسی منتشر شد، از سیاست‌های خارجی در دولت خود رونمایی کرد و نوشت: در دولت من، تحکیم روابط با همسایگان در اولویت قرار خواهد داشت. ما پیگیر تشکیل یک «منطقه قوی» خواهیم بود، نه مناسباتی که در آن یک کشور به تنهایی به دنبال استیلا و تسلط بر دیگران باشد. من قویاً اعتقاد دارم که کشورهای همسایه و برادر نباید منابع ارزشمند خود را در جهت رقابت‌های فرسایشی، مسابقه تسلیحاتی و محدودسازی بی‌مورد یکدیگر هدر دهند. به جای آن، هدف ما باید ایجاد محیطی باشد که در آن منابع همگان برای پیشرفت و توسعه منطقه، به نفع همه، اختصاص یابد.
پزشکیان درنوشته خود با بیان اینکه ما به همکاری با ترکیه، عربستان سعودی، عمان، عراق، بحرین، قطر، کویت، امارات متحده عربی و سازمان‌های منطقه‌ای به منظورتعمیق روابط اقتصادی، تقویت روابط تجاری، ارتقاء سرمایه‌گذاری‌های مشترک، مقابله با چالش‌های مشترک و حرکت به سوی ایجاد چارچوب منطقه‌ای برای گفتگو، اعتمادسازی و توسعه مبادرت خواهیم کرد، آورده بود: «منطقه ما دیربازی است از جنگ، تنش‌های فرقه‌ای، تروریسم و افراط‌گرایی، قاچاق مواد مخدر، کمبود آب، بحران پناهندگان، تخریب محیط‌زیست و مداخلات خارجی رنج می‌برد. حالا وقت آن فرارسیده که با هم به این چالش‌های مشترک برای آینده بهتر نسل‌های بعدی رسیدگی نماییم. همکاری برای توسعه و شکوفایی منطقه‌ای اصل راهنمای سیاست خارجی ما خواهد بود.
یکسال با پزشکیان؛ 3 برگ‌برنده رئیس‌جمهور در سیاست‌خارجی
پزشکیان براین باور بود: به عنوان کشورهایی که از منابع فراوان و سنت‌های مشترکِ برخاسته از تعالیم صلح‌آمیز اسلامی برخوردارند، باید متحد شویم و به جای منطق قدرت، به قدرت منطق تکیه کنیم. با بهره‌گیری از ظرفیت هنجارسازی خود، می‌توانیم از طریق ترویج صلح، ایجاد محیطی آرام برای توسعه پایدار، تقویت گفتگو و مقابله با اسلام‌هراسی نقش مهمی در نظم جهانی پسا قطبی ایفا نماییم. در این راستا، ایران به سهم خود آماده نقش‌آفرینی خواهد بود.»
امروز که یکسال از پیروزی پزشکیان می‌گذرد، جلال خوش چهره تحلیل‌گر و روزنامه نگار در یادداشتی با عنوان «آنچه بر سیاست خارجی دولت چهاردهم گذشت»، بر این باور است که پزشکیان در همه مسیر رقابت انتخاباتی خود در مواجهه با رقیبانش بر دو نکته کلیدی به عنوان ایده برتر و راهگشا، تأمین امنیت بیرونی و ایجاد وفاق داخلی تاکید داشت. او سیاست بیرونی را بر پایه سه هدف راهبردی تعریف کرد: بازدارندگی؛ صلح و دیپلماسی. او کوشید مفاهیم سه گانه یاد شده را نزد مخاطبان داخلی و بیرونی تبیین کرده و سیاست خارجی دولتش را در پیوند منافع با دیگران؛ به ویژه همسایگان ایران تعریف کند. از همین رو ایده‌های پزشکیان نه تنها در داخل بلکه با استقبال بیرونی روبرو شد و همین مهم آژیر خطر را برای اسرائیل به صدا در آورد.
اگر بخواهیم مصداقی‌تر به کارنامه رئیس‌جمهور پزشکیان در سیاست خارجی بپردازیم باید به 3 اصل مهم بپردازیم و سپس یک پرسش اساسی طرح کنیم.
1- تعادل میان میدان و دیپلماسی
پزشکیان از دوره "پسا انتخابات" تا به امروز یک پیوند مبارکی بین «میدان» و «دیپلماسی» برقرار کرده است که نماد آن به وضوح در عملیات طوفانی وعده صادق-3 و پاسخ محکم و سخت به دشمن متجاوز مشاهده شد.
محمد گلزاری دبیر شورای اطلاع رسانی دولت در این باره با بیان اینکه در دفاع وطنی پس از حمله رژیم صهیونی علیه ایران، رئیس‌جمهور و مجموعه دولت با تلاش شبانه‌روزی و مدیریت میدانی و دیپلماسی فعال، اجازه ندادند کشور وارد بحران‌های بزرگتر شود، می‌گوید: پزشکیان هم به دفاع آشناست، هم به گفت‌وگو؛ برای او میدان، محل دفاع از خاک ایران است و دیپلماسی، راهی برای کاهش تنش با جهان.
پزشکیان به اهمیت هر دو عرصه «میدان» و «مذاکره» واقف است؛ او هم شیوه دفاع را بلد است و هم راه مذاکره را می‌شناسد براین اساس هیچگاه زیر میز میدان و یا دیپلماسی نمی‌زند و به صورت متوازن هر دو را پیگیری می‌کند
نماینده مردم سراب و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی هم در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، مُهر تایید بر تعادل میان میدان و دیپلماسی که خواسته رئیس‌جمهور است زد و گفت: ما برای اداره کشور به شکل مطلوب ناگزیر از حضور موثر در تمام عرصه‌ها هستیم، همانطور که همگان نیروهای نظامی ما را به عنوان یک عامل بازدارنده تصدیق می‌کنند، طبیعتاً بسیاری از موضوعات در عرصه‌های بین‌المللی باید پیگیری و مذاکره شود و در این مدت ما شاهد هماهنگی کامل میان میدان و دیپلماسی بودیم که هر دو در جهت اهداف و منافع ملی کشور گام برداشتند.
مجید نصیرپور می‌گوید: با توجه به مجموعه شرایط کشور حتماً دستگاه دیپلماسی و دولت ما با هماهنگی با میدان و با مجموعه حاکمیت و شورای عالی امنیت ملی تقسیم کار انجام می دهند و دستگاه دیپلماسی ما هم با اقتدار کار را جلو می‌برد.
در جمع بندی این محور باید اذعان داشت: پزشکیان به اهمیت هر دو عرصه «میدان» و «مذاکره» واقف است؛ او هم شیوه دفاع را بلد است و هم راه مذاکره را می‌شناسد براین اساس هیچگاه میدان را کم اهمیت جلوه نمی‌دهد و یا زیر میز دیپلماسی نمی‌زند و به صورت متوازن هر دو را پیگیری می‌کند، چنانچه در گفت‌وگو با «تاکر کارلسون» خبرنگار آمریکایی که بازتاب گسترده‌ای در داخل و خارج کشور داشت به صراحت گفت که ما با مذاکره مشکلی نداریم، اما فجایعی که رژیم صهیونیستی در منطقه و کشور ما رقم زده وضعیت را بحرانی کرده است. امیدواریم پس از عبور از این بحران، باز بتوان به میز مذاکره بازگشت، البته این نیازمند یک شرط است: اعتماد به روند گفت‌وگو. نباید در میانه گفت‌وگو، مجدداً به رژیم صهیونیستی اجازه حمله داده شود و آتش جنگ آغاز گردد.
2- توسعه روابط منطقه‌ای بر پایه دیپلماسی همسایگی
با انتخاب مسعود پزشکیان به عنوان رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، دولتِ چهاردهم تلاش کرد تا پیگیری منافع ملی را در قالب سیاست همسایگی و تعامل متوازن در دستورکار خود قرار دهد. سفرهای رئیس دولتِ وفاق به کشورهای دوست و همسایه همچون عراق، قطر، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان، عمان و ترکمنستان را می‌توان نماد پیگیری سیاست تقویت و توسعه روابط با کشورهای منطقه و همسایگان دانست.
همچنین دولت چهاردهم در چارچوب تعامل متوازن با کشورهای روسیه، مصر و حضور در سازمان‌ها و نهادهای منطقه‌ای و بین المللی به دنبال پیگیری چند جانبه گرایی و افزایش مناسبات اقتصادی با دیگر کشورهای جهان برآمده است.
با توجه به سیاست‌های اعلام شده از سوی رئیس دولتِ وفاق ملی در توسعه و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین المللی بویژه ارتباط مستمر و موثر با همسایگان، ما تا به امروز شاهد افزایش تعاملات سیاسی و دیپلماتیک مسعود پزشکیان برای تحقق شعار وفاق در عرصه منطقه ای و جهانی هستیم و همین مسیر توسط او و استمرار دارد.
یکسال با پزشکیان؛ 3 برگ‌برنده رئیس‌جمهور در سیاست‌خارجی
اسماعیل کوثری نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با بیان اینکه روابط با کشورهای همسایه و سایرکشورهای دوست باید به صورت فعال استمرار یابد، گفت: «توسعه ارتباط با همسایگان و کشورهای دوست سبب پیشرفت اقتصادی خواهد شد، سیاست ارتباطات با همسایگان و کشورهای دوست بسیار موفق بوده و اثرگذاری‌های بسیاری داشته است. از این رو همواره به استمرار و حفظ این روند تاکید می‌شود.»
رئیس‌جمهور پزشکیان در یکسال پس از انتخابات نشان داد،توانسته در این مدت روابط مؤثر و سازنده‌ای با کشورهای منطقه برقرار کند و با تکیه بر سیاست همسایگی، ایران را به بازیگری فعال‌تر در منطقه تبدیل کند و با بهره‌گیری از این ظرفیت، به شدت به دنبال تقویت دیپلماسی منطقه‌ای و تعریف همکاری‌های جدی‌تری با کشورهایی است که به‌ویژه مشترکات زیادی با ما دارند، همانند عربستان سعودی. بنابراین توسعه روابط منطقه‌ای برپایه دیپلماسی همسایگی برگ دیگر از موفقیت رئیس دولت چهاردهم است.
3- تشکیل اتحاد منطقه‌ای برای خروج از بحران
رئیس دستگاه اجرایی کشور از یک سو بر توسعه روابط منطقه‌ای تاکید می‌کند و از سوی دیگر به دنبال تشکیل اتحاد منطقه‌ای است. او در نخستین سفر خارجی‌اش به عراق به عنوان رئیس جمهوری ایران این ایده را در دیدار با همتای عراقی خود اعلام و در تشریح آن، مواردی همچون حرکت به سمت برداشتن مرزها میان این کشورها مانند تجربه اتحادیه اروپا را مطرح کرد.
ایجاد یک اتحادیه منطقه‌ای می‌تواند مرزهای میان کشورها را کمرنگ و همکاری‌ها را پررنگ کند و در نهایت نتیجه آن ایجاد صلح و آرامش در منطقه و شکست توطئه‌های استکبار خواهد بود. ایران 12 روز با رژیم منحوس صهیونیستی جنگید و اگر اتحاد منطقه‌ای شکل گیرد، دشمن صهیونی نمی‌تواند به راحتی در خاورمیانه جولان دهد. به همین جهت سیاست راهبردی دولت، ایجاد اتحاد میان کشورهای منطقه برای عبور از بحران‌های ساختاری و امنیتی خاورمیانه است؛ اتحادی بر مبنای منافع مشترک، گفت‌وگو و همکاری‌های پایدار.
سیاست راهبردی دولت، ایجاد اتحاد میان کشورهای منطقه برای عبور از بحران‌های ساختاری و امنیتی خاورمیانه است؛ اتحادی بر مبنای منافع مشترک، گفت‌وگو و همکاری‌های پایدار.
البته سه‌شنبه شب ـ 17 تیرماه ـ محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران نیز در گفت‌وگوی ویژه خبری بر ضرورت تشکیل اتحادیه جنوب غربی با 25 کشور و محوریت پنج کشور بزرگ منطقه یعنی مصر، عربستان، ایران، ترکیه و پاکستان تاکید کرد و این اتحاد را مشابه اتحاد اروپا خواند و با اشاره به درگیری اروپایی‌ها که پس از دو جنگ جهانی منجر به تشکیل اتحادیه اروپا شد، از الگوی مشابه خبر داد و گفت: این اتحادیه می‌تواند در کنار آمریکا، چین و روسیه و اتحادیه اروپا یکی از اضلاع نظم تازه جهان و نظام چند قطبی باشد و بدین شکل منطقه از درگیری‌های آینده میان چین و روسیه و هند و آمریکا نیز در امان می‌ماند و صحنه این درگیری‌ها نخواهد بود.
حال می‌توان پی‌برد چرا رئیس‌جمهور همواره بر ضرورت شکل‌گیری اتحاد منطقه‌ای تاکید داشت. او نیک می‌دانست بهترین نسخه برای عبور از بحران‌ها، همین تشکیل اتحاد منطقه‌ای است.
یکسال با پزشکیان؛ 3 برگ‌برنده رئیس‌جمهور در سیاست‌خارجی
سرنوشت جنگ اگر دولتِ پزشکیان نبود؟
پس از حمله رژیم صهیونی به خاک کشورمان، این پرسمان برای بخشی از افکار عمومی مطرح شد که اگر پزشکیان سکاندار دستگاه اجرا نبود سرنوشت جنگ چه می‌شد؟
هرچند فرمانده معظم کل قوا ،فرماندهی جنگ را با درایت و تدابیر هوشمندانه خود برعهده داشتند، اما در عین حال نمی‌توان کارکرد شخص دوم کشور را نادیده گرفته و یا آن را کم اهمیت تلقی کرد؛ رئیس دولت با حضور در صحنه و اداره امور کاملا هماهنگ و همسو با رهبر معظم انقلاب از کیان و منافع کشور دفاع و پاسداری کرد، ضمن آنکه او با «عقلانیت انقلابی» سعی کرد در یکسال گذشته حلقه وصل حاکمیت و مردم را بیش از پیش و با آهنگ وفاق و همگرایی تقویت کند، از این رو اگر دولت پزشکیان نبود با کاهش محبوبیت دولت در بین مردم، مشکلات عدیده در زمان جنگ ایجاد می‌شد.
علی شکوری‌راد فعال سیاسی به خبرنگار ایرنا، می‌گوید: تحلیل این موضوع کار ساده‌ای نیست، اما به هر حال یکی از عوامل مهم در کنار اقتدار نظامی ایران که موثر واقع شد، رویکرد آقای دکتر پزشکیان بود. او توانست اقتدار ملی را در قالب انسجام و وحدت مردم به منصه ظهور برساند که این امر بسیار تأثیرگذار بود. در کنار قدرت نظامی کشور، این اقتدار ملی و یکپارچگی مردم و حاکمیت در برابر دشمن خارجی به همان اندازه نقش داشت تا جنگ زودتر به آتش‌بس منتهی شود و از ویرانی‌های بیشتر جلوگیری گردد.
رئیس جمهور سعی کرد در یکسال گذشته حلقه وصل حاکمیت و مردم را بیش از پیش و با آهنگ وفاق و همگرایی تقویت کند، از این رو اگر دولتِ پزشکیان نبود با کاهش محبوبیت دولت در بین مردم، مشکلات عدیده در زمان جنگ ایجاد می‌شد.
نتیجه‌گیری...
نگاهی به تحرکات و اقدامات رئیس‌جمهور کشورمان نشان می‌دهد او همچنان به عهد و پیمانی که با مردم بسته وفادار است. قبل از آنکه فعالیتش را به صورت رسمی در پاستور آغاز کند از برنامه‌هایش رونمایی کرد و تا به امروز- در آستانه یکسالگی دولت چهاردهم - تمام تلاش خود را کرد تا آن برنامه‌ها را اجرایی کند. به دنبال آورده در سیاست خارجی ایران است. از ایجاد دوگانه ها پرهیز می‌کند و سیاست خارجی را نه یک بعدی بلکه چند سویه نگاه می‌کند. روی هم رفته کلیت سیاست خارجی را در چارچوب استراتژی و سیاست‌های کلان نظام پیش‌می‌برد و در یک سالگی انتخابش می‌تواند کارنامه قابل قبول از خود به مردم ارائه دهد.